Luận văn thạc sĩ Trịnh Văn Dũng

MỤC LỤC

DANH MỤC BẢNG ................................................................................................. iii

DANH MỤC HÌNH .................................................................................................. iv

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ...................................................................................... v

MỞ ĐẦU ..................................................................................................................... 1

1. Lý do chọn đề tài ................................................................................................. 1

2. Mục đích của đề tài .............................................................................................. 2

3. Nội dung của đề tài .............................................................................................. 2

4. Phạm vi nghiên cứu ............................................................................................. 2

5. Đối tƣợng nghiên cứu .......................................................................................... 2

6. Phƣơng pháp nghiên cứu ..................................................................................... 3

7. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài ............................................................. 3

CHƢƠNG 1.TỔNG QUAN VỀ HOẠT ĐỘNG CHĂN NUÔI LỢN ........................ 3

1.1. Giới thiệu về tình hình chăn nuôi lợn của Việt Nam ........................................ 3

1.2. Giới thiệu về tình hình chăn nuôi lợn của tỉnh Vĩnh Phúc ............................... 6

1.2.1. Thực trạng về phát triển chăn nuôi lợn giai đoạn 2008 -2013 .................. 6

1.2.2. Mục tiêu phát triển chăn nuôi lợn giai đoạn 2013 -2020 ................................ 11

1.3. Tổng quan về chất thải chăn nuôi lợn ............................................................. 12

1.3.1. Lượng chất thải phát sinh ........................................................................ 13

1.3.2. Thành phần chất thải chăn nuôi lợn ........................................................ 13

CHƢƠNG 2. HIỆN TRẠNG CHẤT THẢI PHÁT SINH TỪ MỘT SỐ TRANG

TRẠI NUÔI LỢN TẠI HUYỆN VĨNH TƢỜNG ................................................... 21

2.1. Điều kiện tự nhiên, kinh tế- xã hội của huyện Vĩnh Tƣờng ........................... 21

2.1.1. Điều kiện tự nhiên .................................................................................... 23

2.1.2. Điều kiện kinh tế -xã hội ............................................................................. 24

2.2. Giới thiệu về tình hình chăn nuôi lợn của huyện Vĩnh Tƣờng ....................... 25

2.2.1. Thực trạng chăn nuôi lợn của huyện Vĩnh Tường ................................... 25

2.2.2. Quy trình chăn nuôi lợn huyện Vĩnh Tường ............................................. 28

2.2.3. Quy trình chế biến các sản phẩm từ lợn của huyện Vĩnh Tường. ............ 30

2.2.4. Thực trạng quản lý chất thải chăn nuôi lợn của huyện Vĩnh Tường ....... 31

2.3. Kết quả điều tra hoạt động chăn nuôi lợn của huyện Vĩnh Tƣờng, tỉnh Vĩnh

Phúc. ...................................................................................................................... 32

2.4. Các nguồn chất thải phát sinh từ hoạt động chăn nuôi lợn của huyện Vĩnh

Tƣờng ..................................................................................................................... 34

2.4.1. Chất thải rắn ............................................................................................ 34

2.4.2. Nước thải từ chăn nuôi lợn....................................................................... 36

2.4.3. Khí thải phát sinh từ chăn nuôi lợn .......................................................... 37

Luận văn thạc sĩ Trịnh Văn Dũng

2.4.4. Chất thải nguy hại .................................................................................... 40

2.4.5. Tiếng ồn .................................................................................................... 40

CHƢƠNG 3. ĐÁNH GIÁ MỨC ĐỘ Ô NHIỄM MỘT SỐ CƠ SỞ NUÔI LỢN

CỦA HUYỆN VĨNH TƢỜNG VÀ ĐỀ XUẤT CÁC BIỆN PHÁP QUẢN LÝ,XỬ

LÝ PHÙ HỢP ........................................................................................................... 41

3.1. Đánh giá mức độ ô nhiễm của chất thải rắn trong chăn nuôi lợn ................... 41

3.2. Đánh giá mức độ ô nhiễm của nƣớc thải trong chăn nuôi lợn .......................... 1

3.3. Đánh giá mức độ ô nhiễm của khí thải trong chăn nuôi lợn ........................... 51

3.4. Đánh giá mức độ ô nhiễm của chất thải nguy hại ........................................... 55

3.5. Đề xuất các biện pháp quản lý và giảm thiểu chất thải chăn nuôi lợn cho

huyện Vĩnh Tƣờng, tỉnh Vĩnh Phúc ....................................................................... 55

3.5.1. Các biện pháp quản lý, giảm thiểu chất thải phát sinh ............................ 56

3.5.2. Xử lý CTR bằng phương pháp ủ (VSV) .................................................... 57

3.5.3. Xử lý chất thải chăn nuôi lợn bằng hầm biogas....................................... 58

3.5.4. Chăn nuôi lợn trên nền độn lót lên men vi sinh ....................................... 59

3.5.5. Xử lý chất thải chăn nuôi lợn bằng chế phẩm sinh học ........................... 60

3.5.6. Xử lý nước thải chăn nuôi lợn bằng hồ sinh học ..................................... 61

3.5.7. Kết hợp xử lý và tái sử dụng chất thải chăn nuôi lợn trong hệ thống kinh

tế trang trại VAC ................................................................................................ 62

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ................................................................................... 63

TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................... 64

PHẦN PHỤ LỤC ...................................................................................................... 66

Luận văn thạc sĩ Trịnh Văn Dũng

iii

DANH MỤC BẢNG

Trang

Bảng 1.1. Số lƣợng và sản phẩm chăn nuôi lợn năm 2012 tỉnh Vĩnh Phúc………

Bảng 1.2. Lƣợng chất thải chăn nuôi 1000 kg lợn trong 1 ngày…………..………

Bảng 1.3. Thành phần hóa học của phân lợn …………………………..…………

Bảng 1.4. Thành phần hóa học nƣớc tiểu lợn …………………………..………..

Bảng 1.5. Một số chỉ tiêu của nƣớc thải chăn nuôi lợn…………………………….

Bảng 2.1. Tình hình phát triển ngành chăn nuôi lợn giai đoạn 2004- 2012 huyện

Vĩnh Tƣờng......................................................................................................

Bảng 2.2. Bố trí phát triển chăn nuôi lợn đến năm 2020 và định hƣớng 2030huyện

Vĩnh Tƣờng……………………………………………..…………………...

Bảng 2.3. Giá trị sản phẩm hàng hóa lợn bán ra của huyện Vĩnh Tƣờng …………….

Bảng 2.4 . Tổng hợp kết quả điều tra hoạt động nuôi lợn của huyện Vĩnh Tƣờng

năm 2013……………………………………………………..…………………….

Bảng 3.1. Vị trí các điểm lấy mẫu đất ……………………………………………..

Bảng 3.2. Kết quả phân tích chất lƣợng đất tại các cơ sở chăn nuôi lợn …………..

Bảng 3.3. Vị trí các điểm lấy mẫu nƣớc thải ………................................................

Bảng 3.4. Kết quả phân tích chất lƣợng nƣớc thải chăn nuôi lợn huyện Vĩnh

Tƣờng..……………………………………………………………….............

Bảng 3.5. Vị trí các điểm lấy mẫu không khí …………...........................................

Bảng 3.6. Kết quả phân tích chất lƣợng không khí tại các cơ sở chăn nuôi lợn……

Luận văn thạc sĩ Trịnh Văn Dũng

DANH MỤC HÌNH

Trang

Hình 2.1. Bản đồ hành chính tỉnh Vĩnh Phúc…………………….……………...

Hình 2.2. Bản đồ hành chính huyện Vĩnh Tƣờng, tỉnh Vĩnh Phúc ………………

Hình 2.3. Sơ đồ quy trình chăn nuôilợn nái huyện Vĩnh Tƣờng ………………

Hình 2.4. Sơ đồ quy trình chăn nuôilợn thịt huyện Vĩnh Tƣờng ………………

Hình 2.5. Sơ đồ quy trình giết mổ lợn huyện Vĩnh Tƣờng ………………………

Hình 3.1. Hàm lƣợng BOD

, COD tại các vị trí lấy mẫu nƣớc thải……………..

Hình 3.2. Hàm lƣợng TSS tại các vị trí lấy mẫu nƣớc thải ……………………....

Hình 3.3. Hàm lƣợng tổng N, tổng P tại các vị trí lấy mẫu nƣớc thải ……………

Hình 3.4. Hàm lƣợng Amoni tại các vị trí lấy mẫu nƣớc thải ……………………

Hình 3.5. Tổng coliform tại các vị trí lấy mẫu nƣớc thải ………………………...

Hình 3.6. Hàm lƣợng NH

tại các vị trí lấy mẫu khí thải ………………………..

Hình 3.7. Hàm lƣợng H

S tại các vị trí lấy mẫu khí thải………………………….

Hình 3.8. Hầm hình hộp, nắp composite …………………………………………

Hình 3.9. Công trình composite hoàn chỉnh …………………………………….

Luận văn thạc sĩ Trịnh Văn Dũng

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

ATTP: An toàn thực phẩm

BNNPTNT: Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn

BTNMT: Bộ Tài nguyên và Môi trƣờng

CTR: Chất thải rắn

CTNH: Chất thải nguy hại

HĐND Hội đồng nhân dân

PTN: Phòng thí nghiệm

QCVN: Quy chuẩn kỹ thuật Việt Nam

TCVN: Tiêu chuẩn Việt Nam

UBND: Ủy ban nhân dân

VAC: Vƣờn-Ao-Chuồng

VSV: Vi sinh vật

XHCN: Xã hội chủ nghĩa

XLNT: Xử lý nƣớc thải

THCS: Trung học cơ sở

PTTH: Phổ thông trung học

WTO: Tổ chức thƣơng mại thế giới

TTNT: Thụ tinh nhân tạo

Luận văn thạc sĩ Trịnh Văn Dũng

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Những năm gần đây, ô nhiễm môi trƣờng đã trở thành vấn đề bức xúc của nhiều địa

phƣơng trong tỉnh Vĩnh Phúc, nhất là vùng nông thôn. Với hàng trăm trại chăn nuôi gia súc,

gia cầm, đƣợc trải đều trên khắp các địa phƣơng trong tỉnh cùng hàng ngàn hộ dân chăn nuôi

trong khu dân cƣ với quy mô nhỏ lẻ khác nhau khiến cho việc phòng ngừa ô nhiễm môi

trƣờng từ các khu chăn nuôi ở các địa phƣơng càng trở nên cần thiết và cấp bách. Nếu nhƣ

ngƣời dân đô thị luôn phải đối mặt với tình trạng tiếng ồn, rác thải sinh hoạt, khói bụi... thì

ngƣời dân ở nông thôn lại phải sống chung với tình trạng ô nhiễm môi trƣờng do thuốc trừ

sâu, rác thải nông nghiệp và đặc biệt là chất thải từ chăn nuôi đƣợc tạo nên từ 3 loại: Chất

thải rắn (phân, thức ăn, xác gia súc, gia cầm chết); chất thải lỏng (nƣớc tiểu, nƣớc rửa

chuồng, nƣớc dùng để tắm gia súc); chất thải khí (CO

, NH

...) đều là những loại khí chính

gây ra ô nhiễm môi trƣờng [2].

Theo đánh giá của Ủy ban nhân dân (UBND) tỉnhVĩnh Phúc, những năm qua môi

trƣờng khu vực đô thị, nông thôn và làng nghề trên địa bàn tỉnh đã và đang phải đối mặt với

tình trạng ô nhiễm chủ yếu phát sinh từ các mô hình kinh tế gắn liền với sản xuất, chế biến

nông sản và đặc biệt là chăn nuôi gia súc, gia cầm. Việc xử lý rác thải ở những khu vực này

nhìn chung chƣa đảm bảo theo quy định, công nghệ xử lý chƣa triệt để, chủ yếu là chôn lấp

thông thƣờng hoặc để lộ thiên, tốn nhiều diện tích đất và tiềm ẩn nguy cơ ô nhiễm cao.Đặc

biệt, nƣớc thải sinh hoạt chăn nuôi mới chỉ đƣợc xử lý sơ bộ và thải vào rãnh thoát nƣớc ra

các thủy vực. Đây là nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng ô nhiễm môi trƣờng nƣớc. Theo

kết quả quan trắc, nƣớc mặt ở các khu vực này bị ô nhiễm về chất hữu cơ, amoni, chất rắn lơ

lửng, tổng dầu mỡ, coliform. Ngoài ra, nồng độ một số chất khí vô cơ độc hại nhƣ CO, SO

tuy chƣa vƣợt quá tiêu chuẩn cho phép, nhƣng đang có chiều hƣớng tăng lên [14].Để

giảm thiểu tình trạng ô nhiễm môi trƣờng tại các khu chăn nuôi gia súc, gia cầm, trong

những năm qua tỉnh Vĩnh Phúc đã ban hành nhiều chƣơng trình, nghị quyết, cơ chế, chính

sách hỗ trợ bảo vệ môi trƣờng nhƣ: Hỗ trợ cải tạo, xây dựng mới rãnh tiêu thoát nƣớc, xử lý

rác thải, đầu tƣ xây dựng bãi xử lý rác thải,trong đó xây dựng hầm biogas để xử lý chất thải

từ chăn nuôi là một trong những biện pháp mang lại tác dụng to lớn đƣợc rất nhiều địa

phƣơng ở các huyện có ngành chăn nuôi phát triển nhƣ: Tam Dƣơng; Tam Đảo; Bình

Luận văn thạc sĩ Trịnh Văn Dũng

Xuyên; Sông Lô; Lập Thạch; Vĩnh Tƣờng …Vì vậy Vĩnh Phúc nói chung và huyện Vĩnh

Tƣờng nói riêng đang là một trong những địa phƣơng đi đầu giải quyết tình trạng ô nhiễm

môi trƣờng vùng nông thôn vốn là bài toán khó chƣa tìm đƣợc lời giải tại nhiều địa phƣơng

[15].

Xuất phát từ thực tiễn đó, việc chọn và thực hiện đề tài: “Điều tra lượng chất thải và

đánh giá mức độ ô nhiễm môi trường tại các cơ sở chăn nuôi lợn trên địa bàn huyện

Vĩnh Tường tỉnh Vĩnh Phúc” nhằm tìm hiểu thực trạng môi trƣờng tại các cơ sở chăn nuôi

lợn và đề ra các giải pháp giảm thiểu ô nhiễm môi trƣờng.

2. Mục đích của đề tài

Điều tra, phân loại, đánh giá hiện trạng các loại chất thải phát sinh từ hoạt động chăn

nuôi lợn từ đó đƣa ra đƣợc các biện pháp quản lý và xử lý phù hợp nhằm giảm thiểu ô nhiễm

môi trƣờng, tận thu đƣợc chất thải để sử dụng cho các mục đích hữu ích khác giúp Vĩnh

Tƣờng trở thành huyện đi đầu trong việc phát triển chăn nuôi gắn liền với công tác bảo vệ

môi trƣờng.

3. Nội dung của đề tài

- Điều tra về số lƣợng và quy mô của các trang trại nuôi lợn trên địa bàn huyện Vĩnh

Tƣờng;

- Điều tra số lƣợng lợn chăn nuôi trung bình mỗi năm và khối lƣợng các sản phẩm

đƣợc trung bình mỗi năm của các trang trại nuôi lợn;

- Điều tra về khối lƣợng của các loại chất thải phát sinh từ các trang trại nuôi lợn trên

địa bàn huyện Vĩnh Tƣờng;

- Phân loại các loại chất thải phát sinh phát sinh từ việc chăn nuôi lợn;

- Đánh giá hiện trạng phát sinh chất thải từ hoạt động của các trang trại nuôi lợn;

- Đề xuất các biện pháp quản lý và xử lý hiệu quả đối với các loại chất thải phát sinh.

4. Phạm vi nghiên cứu

Đề tài tập trung nghiên cứu các vấn đề môi trƣờng liên quan tới các cơ sở chăn nuôi

lợn trên địa bàn huyện Vĩnh Tƣờng tỉnh Vĩnh Phúc.

5. Đối tƣợng nghiên cứu

+ Lƣợng chất thải phát sinh từ hoạt động chăn nuôi lợn

+ Các vấn đề môi trƣờng liên quan tới các cơ sở chăn nuôi lợn.

Luận văn thạc sĩ Trịnh Văn Dũng

6. Phƣơng pháp nghiên cứu

- Phương pháp thu thập, tổng hợp và phân tích hệ thống tư liệu: thu thập các tài liệu

từ giáo trình, báo chí, mạng internet, các bài báo cáo. Từ đó, phân tích, tổng hợp lý thuyết có

liên quan tới chăn nuôi lợn.

- Phương pháp điều tra xã hội học: Việc trực tiếp điều tra trên địa bàn huyện Vĩnh

Tƣờng để tìm hiểu số lƣợng lợn cũng nhƣ khảo sát thực trạng môi trƣờng tại các cơ sở chăn

nuôi lợn bằng hệ thống các câu hỏi phỏng vấn để có những nhận xét, đánh giá khách

quan, chính xác về chất lƣợng môi trƣờng xung quanh các cơ sở chăn nuôi lợn.

- Phương pháp khảo sát và lấy mẫu hiện trường: Phƣơng pháp khảo sát lấy mẫu hiện

trƣờngnhằm xác định các vị trí đo đạc và lấy mẫu môi trƣờng phục vụ cho việc phân tích

đánh giá hiện trạng môi trƣờng khu vực nghiên cứu, bao gồm:

+ Khảo sát vị trí địa lý khu vực nghiên cứu;

+ Lấy và phân tích mẫu không khí

+ Lấy và phân tích mẫu nƣớc

+ Lấy và phân tích môi trƣờng đất

7. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài

- Xây dựng các cơ sở lý luận và thực tiễn ban đầu về đánh giáhiện trạng các cơ sở

chăn nuôi lợn trên địa bàn huyện Vĩnh Tƣờng tỉnh Vĩnh Phúc.

- Xây dựng và đề xuất các giải pháp có tính khoa học và thực tiễn cao nhằm giải

quyết các vấn đề ô nhiễm môi trƣờng do các cơ sở chăn nuôi lợn gây ra.

- Với các đề xuất, giải pháp quản lý và xử lý các cơ sở chăn nuôi lợn gây ô nhiễm

môi trƣờng góp phần thúc đẩy sự tham gia của nhà quản lý, ngƣời dân và các chủ trang trại

vì mục tiêu cải thiện môi trƣờng và sức khỏe cộng đồng.

CHƢƠNG 1.

TỔNG QUAN VỀ HOẠT ĐỘNG CHĂN NUÔI LỢN

1.1. Giới thiệu về tình hình chăn nuôi lợn của Việt Nam

Chăn nuôi lợn ở Việt Nam có từ lâu đời. Theo một số tài liệu của khảo cổ học, nghề

chăn nuôi lợn ở Việt Nam có từ thời đồ đá mới, cách đây khoảng 1 vạn năm. Từ khi, con

ngƣời biết sử dụng công cụ lao động là đồ đá, họ đã săn bắn, hái lƣợm và bắt đƣợc nhiều thú

rừng, trong đó có nhiều lợn rừng. Khi đó, họ bắt đầu có ý thức trong việc tích trữ thực phẩm

Luận văn thạc sĩ Trịnh Văn Dũng

và lƣơng thực cho những ngày không săn bắn và hái lƣợm đƣợc và họ đã giữ lại những con

vật đã săn bắt đƣợc và thuần dƣỡng chúng. Cũng từ đó nghề chăn nuôi lợn đã đƣợc hình

thành. Có nhiều tài liệu cho rằng nghề nuôi lợn và nghề trồng lúa nƣớc gắn liền với nhau và

phát triển theo văn hóa Việt. Theo các tài liệu của khảo cổ học và văn hóa cho rằng nghề

nuôi lợn và trồng lúa nƣớc phát triển vào những giai đoạn văn hóa Gò Mun và Đông Sơn,

đặc biệt vào thời kỳ các vua Hùng. Trải qua thời kỳ Bắc thuộc và dƣới ách đô hộ của phong

kiến phƣơng Bắc, đời sống của nhân dân ta rất khổ sở và ngành nông nghiệp nói chung và

chăn nuôi lợn nói riêng không phát triển đƣợc. Vào khoảng cuối thế kỷ XVIII, khi có trao

đổi văn hóa giữa Trung Quốc và Việt Nam, chăn nuôi lợn đƣợc phát triển. Dân cƣ phía Bắc

đã nhập các giống lợn lang Trung Quốc vào nuôi tại các tỉnh miền Đông Bắc bộ. Tuy nhiên,

trong thời kỳ này trình độ chăn nuôi lợn vẫn còn rất thấp. Trong thời kỳ Pháp thuộc, khoảng

1925, Pháp bắt đầu cho nhập các giống lợn châu Âu vào nƣớc ta nhƣ giống lợn Yorkshire,

Berkshire và cho lai tạo với các giống lợn nội nƣớc ta nhƣ lợn Móng Cái, lợn Ỉ, lợn Bồ Xụ.

Cùng với việc tăng nhanh về số lƣợng, chất lƣợng đàn lợn cũng không ngừng đƣợc cải thiện

[4]. Các phƣơng pháp nhân giống thuần chủng và các phép lai đƣợc thực hiện. Trong thời

gian từ 1960, chúng ta đã nhập nhiều giống lợn cao sản thông qua sự giúp đỡ của các nƣớc

xã hội chủ nghĩa (XHCN) anh em. Có thể nói, chăn nuôi lợn đƣợc phát triển qua các giai

đoạn nhƣ sau:

- Giai đoạn từ 1960 – 1969: Giai đoạn khởi xƣớng các qui trình chăn nuôi lợn theo

hƣớng chăn nuôi công nghiệp

- Giai đoạn từ 1970 – 1980: Giai đoạn hình thành các nông trƣờng lợn giống quốc

doanh với các mô hình chăn nuôi lợn công nghiệp, có đầu tƣ và hỗ trợ của các nƣớc trong

khối xã hội chủ nghĩa nhƣ Liên Xô cũ, Hung-ga-ri, Tiệp Khắc và Cu Ba. Hệ thống nông

trƣờng quốc doanh đƣợc hình thành và Công ty giống lợn công nghiệp Trung ƣơng cũng

phát triển tốt và đảm đƣơng việc cung cấp các giống lợn theo hệ thống công tác giống 3 cấp

từ Trung ƣơng đến địa phƣơng. Tuy nhiên, trong những năm chuyển đổi kinh tế sự hỗ trợ

của nƣớc ngoài giảm, cộng thêm đó là tình hình dịch bệnh đã làm cho hệ thống các nông

trƣờng giống lợn dần dần tan rã hay chuyển đổi từ sở hữu nhà nƣớc sang cổ phần hóa hay tƣ

nhân.

Luận văn thạc sĩ Trịnh Văn Dũng

- Giai đoạn từ 1986 đến nay: Đây là giai đoạn chuyển đổi nền kinh tế, chuyển đổi cơ

cấu cây trồng vật nuôi phù hợp với môi trƣờng sinh thái và nông nghiệp sản xuất hàng hóa

để tham gia thị trƣờng khu vực và tổ chức Thƣơng mại thế giới (WTO). Từ đó, các mô hình

chăn nuôi lợn đƣợc hình thành và phát triển ở các tỉnh miền Nam và các tỉnh phía Bắc, hình

thức chăn nuôi lợn theo trang trại và doanh nghiệp tƣ nhân hình thành và phát triển mạnh.

Ngoài ra, còn có nhiều doanh nghiệp và công ty chăn nuôi lợn có vốn đầu tƣ 100% của nƣớc

ngoài. Với hình thức chăn nuôi công nghiệp tập trung này, trong những năm tới chăn nuôi

lợn nƣớc ta sẽ phát triển nhanh chóng, tuy nhiên hình thức chăn nuôi nông hộ vẫn chiếm tỷ

lệ lớn, 96,4% ở các khu vực nông thôn (VNC, 2002). Cho đến nay, có thể nói nhiều doanh

nghiệp, công ty hay các Trung tâm giống lợn đã có khả năng sản xuất các giống lợn tốt đáp

ứng nhu cầu nuôi lợn cao nạc và phát triển chăn nuôi lợn ở các hình thức khác nhau trong cả

nƣớc. Điển hình là các cơ sở của thành phố Hồ Chí Minh, các cơ sở của Viện Chăn nuôi,

Viện Khoa học nông Nghiệp miền Nam và các Công ty sản xuất thức ăn có vốn đầu tƣ nƣớc

ngoài [4].

Tuy nhiên, việc quản lý con giống cũng là vấn đề nan giải và nhiều thách thức, Bộ

Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn cũng đã ban hành nhiều văn bản về công tác quản lý

giống lợn trong cả nƣớc [2]. Hiện tƣợng các giống lợn kém chất lƣợng bán trên các thị

trƣờng nông thôn vẫn khá phổ biến, do vậy ngƣời chăn nuôi gặp nhiều khó khăn trong việc

gây dựng đàn lợn ban đầu. Vấn đề đặt ra là các địa phƣơng cần xây dựng các cơ sở giống lợn

của địa phƣơng mình để cung cấp giống lợn tốt cho nông dân. Công tác này, trong những

năm qua theo Chƣơng trình Khuyến nông, nhiều cơ sở sản xuất con giống bƣớc đầu đã đáp

ứng phần nào yêu cầu nông dân. Chăn nuôi lợn trong cả nƣớc đã có nhiều thành công đáng

kể nhƣ đàn lợn đã tăng tỷ lệ nạc từ 33,6% ở lợn nội lên 40,6% ở lợn lai (miền Bắc) và 34,5%

lợn nội lên 42% tỷ lệ nạc ở lợn lai (miền Nam). Đối với lợn lai 3 máu ngoại (Landrace x

Yorkshire) x Duroc tỷ lệ nạc trong nghiên cứu đạt 58-61%, trong đại trà sản xuất đạt 52-

56%. Năm 2001 cả nƣớc có 21.741 ngàn con lợn, sản xuất 1513 ngàn tấn thịt lợn hơi, xuất

khẩu 27,3 tấn thịt xẻ, chiếm 2,6% số thịt lợn sản xuất ra [4].

Luận văn thạc sĩ Trịnh Văn Dũng

1.2. Giới thiệu về tình hình chăn nuôi lợn của tỉnh Vĩnh Phúc

1.2.1. Thực trạng về phát triển chăn nuôi lợn giai đoạn 2008 -2013

Tỉnh Vĩnh Phúc là vùng đồng bằng trung du và miền núi, thuộc vùng kinh tế trọng

điểm Bắc Bộ.Tổng diện tích tự nhiên gần 1.300 km², dân số trên 1,1 triệu ngƣời; Vĩnh Phúc

nằm trong vùng khí hậu nhiệt đới gió mùa, nóng ẩm; nhiệt độ trung bình hàng năm 23,2

C; có

đất đai, nguồn nhân lực dồi dào, có tiềm năng để phát triển nông nghiệp, nhất là phát triển

chăn nuôi.

Trong những năm qua Tỉnh ủy, hội đồng nhân dân (HĐND), ủy ban nhân dân (UBND)

tỉnh đã ban hành nhiều nghị quyết, cơ chế, chính sách, huy động các nguồn vốn đầu tƣ phát

triển sản xuất và xây dựng cơ sở hạ tầng nông nghiệp, nông thôn; do đó sản xuất nông, lâm

nghiệp thủy sản đạt đƣợc những kết quả quan trọng và tăng trƣởng khá cao. Giai đoạn 2006 –

2010 tốc độ tăng trƣởng nông, lâm và thủy sản đạt bình quân 5,7%/năm, góp phần phát triển

kinh tế, tạo việc làm, ổn định xã hội, xóa đói, giảm nghèo. Cơ cấu kinh tế nông nghiệp của

tỉnh chuyển dịch mạnh, đúng hƣớng, tăng tỷ trọng chăn nuôi, giảm tỷ trọng trồng trọt [15].

Năm 2008: Chăn nuôi: 43,02%.

Năm 2012: Chăn nuôi: 52,15%.

Trong sản xuất nông nghiệp của tỉnh, chăn nuôi đã khẳng định vai trò, vị trí đặc biệt

quan trọng; là ngành có tốc độ tăng trƣởng cao (giai đoạn 2008 – 2013: giá trị sản xuất chăn

nuôi tăng bình quân 13,48%/năm). Năm 2013 là năm chăn nuôi gặp nhiều khó khăn, tăng

trƣởng vẫn đạt 5,5%, góp phần quyết định tốc độ tăng trƣởng của ngành nông, lâm nghiệp và

thủy sản [15].

Trong những năm tới, ngành chăn nuôi của tỉnh sẽ đối mặt với những thách thức để phát triển

đó là: giá thành sản phẩm cao và cạnh tranh sản phẩm ngày càng gay gắt; yêu cầu về vệ sinh an toàn

thực phẩm ngày càng cao; dịch bệnh và rủi ro từ thiên tai ngày càng phức tạp; xử lý môi trƣờng ô

nhiễm từ chăn nuôi chƣa có phƣơng pháp hữu hiệu cho tất cả các vùng, các đối tƣợng nuôi. Những

thách thức đó sẽ cản trở phát triển chăn nuôi nếu không đƣợc quan tâm thỏa đáng. Mặc dù vậy, chăn

nuôi của tỉnh là ngành kinh tế đang có nhiều tiềm năng và lợi thế để phát triển: thị trƣờng tiêu thụ sản

phẩm lớn ; kinh nghiệm và sự sáng tạo của ngƣời dân; diện tích đất tự nhiên 3 vùng sinh thái tạo sự đa

dạng trong phát triển sản xuất.

Luận văn thạc sĩ Trịnh Văn Dũng

Xuất phát từ yêu cầu khách quan và nội tại của ngành chăn nuôi, để thực hiện có hiệu quả

Nghị quyết 26 của Ban chấp hành (BCH) Trung ƣơng, Nghị quyết 03 của Ban chấp hành (BCH)

Đảng bộ Tỉnh về phát triển nông nghiệp - nông dân - nông thôn, đạt mục tiêu phát triển Chăn nuôi

theo Nghị quyết Đại hội Đảng bộ Tỉnh lần thứ 15 đó là “Đẩy mạnh chuyển dịch cơ cấu sản xuất

nông nghiệp theo hướng phát triển mạnh chăn nuôi và thủy sản gắn với an toàn dịch bệnh; tăng giá

trị, hiệu quả trên một đơn vị diện tích; tăng tỷ trọng chăn nuôi trong cơ cấu kinh tế nông

nghiệp”.Việc xây dựng Đề án “Phát triển chăn nuôi giai đoạn 2013-2020” là rất cần thiết,

tạo cho chăn nuôi bƣớc phát triển mới, sản xuất hàng hóa, bền vững, tạo ra sản phẩm chủ lực

đảm bảo an toàn thực phẩm (ATTP) và góp phần xây dựng nông thôn mới.

1.2.1.1. Thực trạng chăn nuôi lợn

a. Số lượng và sản phẩm

Tổng đàn lợn của tỉnh có 480.108 con. Trong đó, đàn lợn nái sinh sản: 77.151 con

chiếm 16% tổng đàn lợn, lợn đực giống: 1.475 con, lợn thịt: 401.482 con. Sản lƣợng thịt hơi

xuất chuồng hơn 65.000 tấn, chiếm 68,3% tổng sản lƣợng thịt gia súc, gia cầm hơi xuất

chuồng (65.000 tấn/95.120 tấn)[6].

Giai đoạn trƣớc đây, đàn lợn đạt cao nhất năm 2006 là 555.038 con[5];trong giai đoạn

2010 – 2012 thì năm 2012 so với năm 2011 giảm 50.683 con; năm 2013 so với năm 2012

giảm 17.943 con. Tuy nhiên, do trọng lƣợng bình quân xuất chuồng tăng, nên sản lƣợng thịt

hơi xuất chuồng giai đoạn 2008-2013 tăng bình quân 1,6%/năm; năm 2012 tăng so với năm

2011 là 0,6 % (392 tấn); năm 2013 tăng so với năm 2012 là 1,36 % (874 tấn) [5].

Bảng 1.1.Số lượng và sản phẩm chăn nuôi lợn năm 2012 tỉnh Vĩnh Phúc

Chỉ tiêu

Đơn vị

tính

Tổng

số

Chia theo loại hình kinh tế

Nhà

nƣớc

Tập

thể

Cá

thể

Tƣ

nhân

Cùng kỳ

(%)

Đầu lợn

(không kể lợn sữa)

Con

480.108

3.419

2.519

473.595

575

96,40

- Thịt

Con

401.482

2.095

399.338

95,45

- Nái

77.151

3.191

407

73.027

526

101,52

- Đực giống

1.475

218

1.230

103,65

Sản lƣợng thịt hơi

xuất chuồng

Tấn

65.008,5

35,9

280

64.690

2,6

101,366

Nguồn: Cục thống kê tỉnh vĩnh phúc

Luận văn thạc sĩ Trịnh Văn Dũng

b. Cơ cấu giống

+ Đàn lợn nái: Chiếm 16% tổng đàn, trong đó nái ngoại chiếm gần 10% tổng đàn nái,

số còn lại chủ yếu là nái lai 1/2 đến 7/8 máu ngoại.

+ Đàn lợn thịt: Trên 95% là lợn lai 3/4 đến 7/8 máu ngoại. Đã có lợn thịt 3 máu ngoại

đến 5 máu ngoại.

+ Đàn lợn đực giống:Chiếm 0,36% tổng đàn lợn, trong đó đực giống ngoại chiếm

95% tổng đàn lợn đực, các giống lợn đực ngoại dùng phối giống trực tiếp hiện nay chủ yếu

là lợn Landrace, một số là Yorkshie. Các giống lợn đực ngoại cao sản nhƣ: Pi4, Master16,

PiDu, Duroc đƣợc nuôi tại Trung tâm giống vật nuôi Vĩnh Phúc để sản xuất tinh cho lai tạo

đàn lợn của tỉnh bằng TTNT, hàng năm sản xuất từ 60 000 đến 70 000 liều tinh [5].

c. Qui mô, phương thức, thức ăn chăn nuôi lợn

+ Qui mô: Kết quả điều tra của tháng 7/2012 của Cục Thống kê về nông thôn, nông

nghiệp và thủy sản cụ thể: Tổng số hộ nuôi lợn là 68.716 hộ; trong đó hộ nuôi 1-2 con chiếm

47,35%, 3-5 con chiếm 21,42%; 6-9 con chiếm 9,4%; 10- 49 con chiếm 20,75%; trên 50 con

chiếm 1,08%.

- Lợn nái: Có 49 trang trại nuôi từ 20 con trở lên, trang trại có qui mô lớn nhất là: 1.235

con (trang trại ông Đặng Văn Phƣơng, xã Kim Long, Tam Dƣơng)

- Lợn thịt: Có 106 hộ nuôi từ 50-100 con/ lứa, từ trên 100 con đến dƣới 200 con/ lứa

có 43 hộ, từ trên 200 con đến 1000 con/ lứa có 25 hộ, trang trại; Đa số các trang trại tự sản

xuất con giống.

+ Phƣơng thức, thức ăn chăn nuôi: Đã có một số mô hình trang trại chăn nuôi lợn

sử dụng chuồng kín, có hệ thống làm mát, số lƣợng lợn lớn từ 500-1.000 con, sử dụng

100% thức ăn công nghiệp.

Chăn nuôi nhỏ lẻ (1-2 con/hộ) đang giảm dần, nhất là các xã vùng đồng bằng. Trên

90% sử dụng thức ăn công nghiệp và thức ăn công nghiệp phối trộn phụ phẩm nông nghiệp

theo từng giai đoạn [6].

d. Vùng chăn nuôi:Đàn lợn đƣợc nuôi ở hầu hết các địa phƣơng trong tỉnh, chƣa hình

thành vùng. Đã có một số huyện nuôi lợn trọng điểm nhƣ: Vĩnh Tƣờng, Lập Thạch,Yên Lạc.

e. Ứng dụng các tiến bộ kỹ thuật

Luận văn thạc sĩ Trịnh Văn Dũng

- Lai tạo giống: gần 30% tổng đàn nái đƣợc phối giống bằng TTNT và sử dụng tinh

dịch lợn đực giống cao sản Pi4, Master 16.

- Chuồng trại: Một số trang trại nuôi lợn nái ngoại qui mô từ 100 nái trở lên và từ 200

lợn thịt trở lên áp dụng kỹ thuật nuôi chuồng kín có hệ thống làm mát tự động để chống

nóng, qui trình công nghiệp khép kín (nuôi lợn bố mẹ - lợn con - lợn thịt).

- Bảo vệ môi trƣờng: nhiều hộ chăn nuôi lợn đã xây dựng hầm Biogas để xử lý môi

trƣờng.

f. Cơ sở hạ tầng trong chăn nuôi lợn

+ Các cơ sở sản xuất: Có 2 cơ sở thuộc Nhà nƣớc quản lý là Trung tâm giống vật nuôi

và Công ty chăn nuôi lợn giống ngoại Tam Đảo đƣợc đầu tƣ cơ sở, hạ tầng đáp ứng đƣợc

yêu cầu sản xuất.

+ Cơ sở hạ tầng chăn nuôi: Các trang trại, gia trại và chăn nuôi nông hộ chủ yếu do

các hộ tự đầu tƣ, xây dựng chắp vá, cơi nới tùy khả năng đầu tƣ theo từng năm. Không có

thiết kế, kiểu chuồng, thiết bị đồng bộ cho từng đối tƣợng vật nuôi.

g. Môi trường trong chăn nuôi lợn

Hàng năm có trên 1,5 triệu tấn chất thải từ đàn gia súc, gia cầm thải ra, nhƣng chỉ

khoảng 10-15% đƣợc xử lý bằng hầm Biogas ở những cơ sở chăn nuôi lợn trang trại, hộ gia

đình có qui mô đàn từ vài chục con trở lên, số còn lại đều xả trực tiếp ra môi trƣờng, đang

gây ô nhiễm nhiều vùng, ô nhiễm nguồn nƣớc. Nghiêm trọng hơn là nguồn làm phát sinh

dịch bệnh.

Theo kết quả điều tra, tổng hợp năm 2012 – 2013 của Sở Tài nguyên & Môi trƣờng,

trên địa bàn toàn tỉnh có 110.131 hộ chăn nuôi gia súc, số hộ có chuồng trại chăn nuôi hợp

vệ sinh là 43.000 hộ chiếm 39%, trong đó có khoảng 15.000 hộ có hệ thống xử lý chất thải

chăn nuôi bằng hầm Biogas, số hộ không có hệ thống xử lý chất thải chăn nuôi chiếm trên

80%.

h. Chế biến, tiêu thụ sản phẩm chăn nuôi

Sản phẩm chăn nuôi hiện nay chủ yếu tiêu thụ nội tỉnh và một phần xuất bán đi các

tỉnh khác (lợn, gia cầm, bò, trứng) thông qua các hộ tƣ thƣơng chuyên kinh doanh buôn bán

(228 hộ kinh doanh lớn, có phƣơng tiện vận chuyển bằng ô tô). Điều đó dẫn đến việc tiêu

thụ sản phẩm chăn nuôi của nông dân gặp nhiều khó khăn do quá phụ thuộc vào tƣ thƣơng.

Luận văn thạc sĩ Trịnh Văn Dũng

Toàn tỉnh có 1100 hộ hành nghề giết mổ gia súc, gia cầm, phần lớn giết mổ tại nhà và

tiêu thụ thịt tại 57 chợ và các tụ điểm trong toàn tỉnh. Chƣa có cơ sở chế biến sản phẩm chăn

nuôi quy mô lớn, mới chỉ có một số cơ sở làm giò, chả, nem chua...

i. Kinh phí đầu tư, hỗ trợ từ ngân sách tỉnh đối với chăn nuôi

Vĩnh Phúc là tỉnh đầu tiên của cả nƣớc ban hành Nghị quyết của Tỉnh ủy: Nghị quyết số

03-NQ/TU ngày 27 tháng 12 năm 2006 về nông nghiệp, nông thôn và nâng cao đời sống nông

dân giai đoạn 2006 -2010, định hƣớng đến năm 2020. Trên cơ sở đó HĐND tỉnh đã ban hành

Nghị quyết số 06/2007/NQ-HĐND ngày 11/5/2007 về cơ chế khuyến khích phát triển giống vật

nuôi, cây trồng giai đoạn 2007-2010, Nghị quyết số 07/2007/NQ-HĐND ngày 11/5/2007 về hỗ

trợ đầu tƣ phát triển vùng sản xuất hàng hóa tập trung giai đoạn 2007-2010. UBND tỉnh đã phê

duyệt một số dự án về hỗ trợ cải tạo giống bò, lợn và cải tạo nâng cấp trung tâm giống vật nuôi

của tỉnh và hỗ trợ đầu tƣ 37 khu chăn nuôi tập trung.

1.2.1.2. Đánh giá thực trạng chăn nuôi lợn

a) Tích cực:

+ Lợn lai, lợn ngoại chiếm tỷ lệ cao, do đó năng suất, sản lƣợng thịt hơi xuất chuồng

tăng, một số giống mới cao sản đƣợc đƣa vào lai tạo cải tạo đàn lợn bằng tiến bộ kỹ thuật

TTNT.

+ Qui mô, phƣơng thức chăn nuôi theo hƣớng trang trại- công nghiệp tăng dần, giảm

chăn nuôi nhỏ lẻ.

+ Các chủ trang trại đã tiếp cận và ứng dụng các tiến bộ kỹ thuật về giống, thức ăn và

kỹ thuật chăn nuôi.

+ Chăn nuôi lợnđã phát triển theo hƣớng trang trại-công nghiệp, qui mô lớn, tạo ra

khối lƣợng lớn sản phẩm hàng hóa. Đến hết năm 2013, đã có 349 trang trại chăn nuôi lợn đạt

tiêu chí (theo qui định của thông tư số 27/2011/TT-BNN&PTNT ngày 13/4/2011 của Bộ

Nông nghiệp & PTNT, qui định tiêu chí và thủ tục cấp giấy chứng nhận trang trại). Tổng

thu từ sản xuất của trang trại chăn nuôi đạt cao nhất trong các loại trang trại nông-lâm-thủy

sản (bình quân 2,2 tỷ đồng/năm/trang trại).

+ Đã bƣớc đầu hình thành chăn nuôi chuyên con, tập trung theo vùng nhƣ chăn nuôi

lợn trang trại vùng bãi của huyện Vĩnh Tƣờng, Lập Thạch,Yên Lạc.

Luận văn thạc sĩ Trịnh Văn Dũng

+ Tiến bộ kỹ thuật đã đƣợc áp dụng trong nhiều mô hình chăn nuôi lợn nhƣ sử dụng

giống mới, thức ăn công nghiệp, chuồng trại kín hạn chế ảnh hƣởng của thời tiết phù hợp với

từng con vật nuôi và có xu hƣớng nhân rộng.

- Hạn chế:

+ Giống lợn (lợn nái, đực giống) nhất là trong chăn nuôi nông hộ chất lƣợng còn thấp

do chƣa đƣợc chọn lọc, loại thải. Tỷ lệ lợn nái đƣợc phối giống bằng TTNT còn thấp.

+ Chăn nuôi lợn trang trại đã hình thành, nhƣng đầu tƣ còn thấp (xây dựng chuồng

trại, thiết bị,…), sản phẩm chăn nuôi sản xuất ra từ các trang trại còn chiếm tỷ lệ rất thấp so

với tổng sản phẩm chăn nuôi.

+ Qui trình chăn nuôi chƣa đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm (VSATTP), an toàn

dịch bệnh (ATDB).

+ Vấn đề xử lý môi trƣờng, chất thải chăn nuôi gặp nhiều khó khăn và chƣa có giải

pháp mang tính toàn diện và chiến lƣợc.

1.2.2. Mục tiêu phát triển chăn nuôi lợn giai đoạn 2013 -2020[15]

+ Phát triển chăn nuôi lợn trở thành ngành sản xuất hàng hóa chính trong sản xuất

nông nghiệp của tỉnh theo hƣớng công nghiệp, tập trung, chuyên môn hóa trên cơ sở ứng

dụng kỹ thuật công nghệ tiên tiến, có năng xuất chất lƣợng cao, gắn bảo quản, chế biến với

thị trƣờng, bảo vệ môi trƣờng, đáp ứng nhu cầu thực phẩm cho tiêu dùng của nhân dân trong

tỉnh và hƣớng tới xuất khẩu.

+ Tổ chức, cơ cấu lại sản xuất ngành chăn nuôi lợn gắn với thị trƣờng, bảo đảm an toàn

dịch bệnh, vệ sinh thú y, bảo vệ môi trƣờng. Quản lý chăn nuôi theo chuỗi sản phẩm, ngành

hàng, truy xuất đƣợc nguồn gốc, nhằm nâng cao năng suất, chất lƣợng, hiệu quả và vệ sinh an

toàn thực phẩm.

+ Tập trung phát triển sản phẩm chăn nuôi những con có lợi thế và tăng giá trị gia

tăng nhƣ lợn, gia cầm, bò sữa, bò thịt trên cơ sở qui hoạch chăn nuôi phát triển theo vùng, xã

trọng điểm gắn với qui hoạch xây dựng nông thôn mới, tạo sự chuyển dịch mạnh cơ cấu kinh

tế nông nghiệp, nông thôn.

+ Xây dựng cơ chế chính sách hỗ trợ cụ thể, phù hợp từng giai đoạn đề khuyến khích

các tổ chức, cá nhân đầu tƣ phát triển chăn nuôi lợn theo hƣớng tăng dần quy mô, từng bƣớc

chuyển dần sang phƣơng thức nuôi trang trại quy mô lớn, công nghiệp, bán công