BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC BÁCH KHOA HÀ NỘI
-----------------------------------------------------------
ĐỖ TẤN THỊNH
KHẢO SÁT ẢNH HƯỞNG CỦA MỘT SỐ THÔNG SỐ
CÔNG NGHỆ TRONG QUÁ TRÌNH XỬ LÝ NHIỆT ĐỊNH
HÌNH ĐẾN SỰ THAY ĐỔI ÁNH MÀU CỦA VẢI LEN TẠI
CÔNG TY CỔ PHẦN DỆT MAY LIÊN PHƯƠNG (LPTEX)
LUẬN VĂN THẠC SĨ KỸ THUẬT
CHUYÊN NGÀNH: CÔNG NGHỆ VẬT LIỆU DỆT MAY
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC
PGS.TS. CHU DIỆU HƯƠNG
HÀ NỘI - Năm 2018
Trường Đại học Bách khoa Hà Nội Luận văn Thạc sĩ Kỹ thuật
Đỗ Tấn Thịnh 1 Khóa 2016B
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các số liệu kết
quả nêu trong luận văn này là trung thực và nội dung này chưa từng được tác giả
khác công bố.
Hà Nội, ngày 26 tháng 10 năm 2018
Người thực hiện
Đỗ Tấn Thịnh
Trường Đại học Bách khoa Hà Nội Luận văn Thạc sĩ Kỹ thuật
Đỗ Tấn Thịnh 2 Khóa 2016B
LỜI CÁM ƠN
Tôi xin trân trọng gửi lời cảm ơn sâu sắc đến:
Ban Giám hiệu Trường Đại Học Bách Khoa Hà Nội, Viện đào tạo sau đại học,
tập thể thầy cô Viện Dệt May, Da Giày & Thời Trang đã luôn tạo mọi điều kiện,
giảng dạy và hướng dẫn khoa học cho tôi, giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn.
PGS.TS Chu Diệu Hương cô giáo kính yêu đã dành hết tâm huyết, tận tình
truyền lửa, hướng dẫn khoa học xuyên suốt cho tôi trong quá trình hoàn thành luận
văn này.
Bạn bè, đồng nghiệp, các anh chị em đã hết lòng giúp đỡ và hỗ trợ để luận văn
đầy đủ và giảm bớt rất nhiều khó khăn trong công tác thí nghiệm.
Xin chân thành cám ơn!
Hà Nội, ngày 26 tháng 10 năm 2018
Người thực hiện
Đỗ Tấn Thịnh
Trường Đại học Bách khoa Hà Nội Luận văn Thạc sĩ Kỹ thuật
Đỗ Tấn Thịnh 3 Khóa 2016B
MỤC LỤC
DANH MỤC CÁC HÌNH ẢNH, ĐỒ THỊ, BIỂU ĐỒ .............................................. 4
DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU ............................................................................ 5
MỞ ĐẦU ................................................................................................................ 7
1. Tính cấp thiết của luận văn .................................................................. 7
2. Mục tiêu nghiên cứu, ý nghĩa khoa học thực tiễn ................................. 8
CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN LÝ THUYẾT ............................................................. 9
1.1 Nguồn gốc vải len .................................................................................. 9
1.2 Cấu trúc và tính chất của len ............................................................... 12
1.3. Vật liệu thuốc nhuộm sử dụng trên vải len .......................................... 14
1.4. Nguyên lý màu sắc .............................................................................. 19
1.5 Đo lường màu sắc ................................................................................ 27
1.6 Các công đoạn hoàn tất vải tại công ty cổ phần Dệt May Liên Phương 29
KẾT LUẬN TỔNG QUAN CHƯƠNG 1 ................................................... 30
Chương 2. ĐỐI TƯỢNG, NỘI DUNG, PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ............ 31
2.1 Đối tượng nghiên cứu .......................................................................... 31
2.2 Nội dung nghiên cứu ............................................................................ 32
2.3 Phương pháp nghiên cứu ...................................................................... 34
KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 .......................................................................... 42
Chương 3. KẾT QUẢ VÀ BÀN LUẬN ................................................................ 43
3.1 Kết quả khảo sát sự thay đổi ánh màu .................................................. 43
3.2 Ảnh hưởng của độ ẩm đến sự thay đổi ánh màu của vật liệu ................ 47
3.3 Ảnh hưởng của nhiệt độ đến sự thay đổi ánh màu của vật liệu ............. 55
KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 .......................................................................... 63
KẾT LUẬN LUẬN VĂN ...................................................................................... 64
CÁC HƯỚNG NGHIÊN CỨU TIẾP THEO ......................................................... 65
TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................................................... 66
PHỤ LỤC.............................................................................................................. 67
Trường Đại học Bách khoa Hà Nội Luận văn Thạc sĩ Kỹ thuật
Đỗ Tấn Thịnh 4 Khóa 2016B
DANH MỤC CÁC HÌNH ẢNH, ĐỒ THỊ, BIỂU ĐỒ
Hình 1.1 Người phụ nữ và người đàn ông đang xén lông cừu, khoảng năm 1416
(tranh của Tres Riches Heures, tại bảo tàng Cluny Museum, Paris). ........................ 9
Hình 1.2 Arkesilas, người cai trị Cyrene ở Bắc Phi, giám sát những người khuân
vác các kiện len (bình Spartan, năm 500 trước công nguyên). ................................ 10
Hình 1.3: Phân tử keratin ở trạng thái xoắn (alpha-keratin) và thẳng (beta-keratin)
.............................................................................................................................. 13
Hình 1.4 Mô hình xơ len. ...................................................................................... 14
Hình 1.5 Dạng chất màu monosulphonat. .............................................................. 14
Hình 1.6 Dạng chất màu disulphonat. ................................................................... 15
Hình 1.7 Dạng chất màu trisulphonat. ................................................................... 15
Hình 1.8 Các liên kết π trong phân tử thuốc nhuộm. ............................................. 23
Hình 1.9 Phản ứng thay đổi màu sắc từ para-nitrophenol hay alizarin. .................. 25
Hình 1.10 Phản ứng giữa alizarin màu đỏ và NaOH tạo thành phân tử màu tím. ... 25
Sơ đồ 2.1 Sơ đồ quy trình hoàn tất cho vải dệt thoi 100% lông cừu ....................... 31
Sơ đồ 2.2: Trình tự các bước thực hiện thí nghiệm ................................................ 33
Hình 2.1 Mối tương quan giữa độ ẩm và khối lượng lông cừu cho thảm lót ......... 35
Hình 2.2 Bếp hồng ngoại, nhiệt độ tối đa 550
o
C. ................................................... 39
Hình 2.3 Cân điện tử được sử dụng trong thí nghiệm của hãng Mettler Toledo. .... 39
Hình 2.4 Máy đo màu quang phổ của hãng X-Rite. ............................................... 39
Hình 2.5 Cơ cấu đo màu theo nguyên tắc 0º/45º (hoặc 45º/0º). .............................. 40
Hình 2.6 Cơ cấu đo màu theo nguyên tắc khối cầu. ............................................... 40
Hình 2.7 Cơ cấu đo màu theo nguyên tắc đa góc. .................................................. 41
Trường Đại học Bách khoa Hà Nội Luận văn Thạc sĩ Kỹ thuật
Đỗ Tấn Thịnh 5 Khóa 2016B
DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU
Bảng 1.1 Sản lượng xơ len trong năm 2008 ........................................................... 11
Bảng 1.2 Sự liên hệ giữa bước sóng hấp thu và màu sắc của vật hấp thu ............... 21
Bảng 1.3 Bảng sự chuyển màu do ảnh hưởng nối đối liên hợp .............................. 24
Bảng 1.4 Ví dụ sự chuyển màu do ảnh hưởng nhóm thế ........................................ 24
Bảng 1.5 Phức màu khác nhau với Alizarin ........................................................... 26
Bảng 1.6 Sự chuyển màu do ảnh hưởng của các nguyên tử khác ngoài cacbon ...... 26
Bảng 1.7 Bảng tiêu chuẩn đánh giá cấp độ đều màu và lệch màu .......................... 28
Bảng 1.8 Danh mục các thiết bị tại nhà máy hoàn tất ............................................ 29
Bảng 2.1 Danh mục thiết bị sử dụng trong luận văn .............................................. 38
Bảng 3.1 Độ ẩm tương đối trên vật liệu theo độ ẩm tương đối môi trường ............ 43
Bảng 3.2 Thông số ánh màu vật liệu trên mẫu gốc ................................................ 43
Bảng 3.3 Kết quả định lượng màu sắc từ 12 mẫu trước khi tiến hành thí nghiệm .. 44
Bảng 3.4 Kết quả định lượng màu sắc từ 12 mẫu sau khi tiến hành thí nghiệm...... 45
Bảng 3.5 Chênh lệch ánh màu trước và sau khi tiến hành xử lý nhiệt .................... 46
Bảng 3.6 Chênh lệch ánh màu trên trục sáng – tối L* trước và sau khi tiến hành xử
lý nhiệt .................................................................................................................. 47
Biểu đồ 3.1 Chênh lệch thông số ánh màu trên trục sáng – tối L* theo độ ẩm tương
đối của vật liệu tại nhiệt độ (a) 100
o
C (b) 130
o
C (c) 150
o
C. ................................... 48
Biểu đồ 3.2 Chênh lệch thông số ánh màu trên trục sáng- tối L* của các mẫu vật
liệu ở khi thay đổi độ ẩm. ...................................................................................... 49
Bảng 3.7 Chênh lệch ánh màu trên trục lục – đỏ a* trước và sau khi tiến hành xử lý
nhiệt ...................................................................................................................... 50
Biểu đồ 3.3 Chênh lệch thông số ánh màu trên trục lục – đỏ a* theo độ ẩm tương
đối của vật liệu tại nhiệt độ (a) 100
o
C (b) 130
o
C (c) 150
o
C. ................................... 51
Biểu đồ 3.4 Chênh lệch thông số ánh màu trên trục lục – đỏ a* của các mẫu vật liệu
ở khi thay đổi độ ẩm. ............................................................................................. 52
Bảng 3.8 Chênh lệch ánh màu trên trục lam – vàng b* trước và sau khi tiến hành xử
lý nhiệt .................................................................................................................. 53
Trường Đại học Bách khoa Hà Nội Luận văn Thạc sĩ Kỹ thuật
Đỗ Tấn Thịnh 6 Khóa 2016B
Biểu đồ 3.5 Chênh lệch thông số ánh màu trên trục lam – vàng b* theo độ ẩm tương
đối của vật liệu tại nhiệt độ (a) 100
o
C (b) 130
o
C (c) 150
o
C. ................................... 54
Biểu đồ 3.6 Chênh lệch thông số ánh màu trên trục lam – vàng b* của các mẫu vật
liệu ở khi thay đổi độ ẩm ....................................................................................... 54
Bảng 3.9 Chênh lệch ánh màu trên trục sáng – tối L* trước và sau khi tiến hành xử
lý nhiệt .................................................................................................................. 55
Biểu đồ 3.7 Chênh lệch thông số ánh màu trên trục sáng – tối L* theo độ ẩm tương
đối của vật liệu tại nhiệt độ (a) 10% (b) 15% (c) 20% (d) 25%. ............................. 56
Biểu đồ 3.8 Chênh lệch thông số ánh màu trên trục sáng- tối L* của các mẫu vật
liệu ở khi thay đổi nhiệt độ .................................................................................... 57
Bảng 3.10 Chênh lệch ánh màu trên trục lục – đỏ a* trước và sau khi tiến hành xử
lý nhiệt .................................................................................................................. 57
Biểu đồ 3.9 Chênh lệch thông số ánh màu trên trục lục – đỏ a* theo độ ẩm tương
đối của vật liệu tại nhiệt độ (a) 10% (b) 15% (c) 20% (d) 25%. ............................. 59
Biểu đồ 3.10 Chênh lệch thông số ánh màu trên trục lục – đỏ a* của các mẫu vật
liệu ở khi thay đổi độ ẩm ....................................................................................... 59
Bảng 3.11 Chênh lệch ánh màu trên trục lam – vàng b* trước và sau khi tiến hành
xử lý nhiệt ............................................................................................................. 60
Biểu đồ 3.11 Chênh lệch thông số ánh màu trên trục lam – vàng b* theo độ ẩm
tương đối của vật liệu tại nhiệt độ (a) 10% (b) 15% (c) 20% (d) 25%. ................... 61
Biểu đồ 3.12 Chênh lệch thông số ánh màu trên trục lam - vàng b* của các mẫu vật
liệu ở khi thay đổi độ ẩm ....................................................................................... 61
Trường Đại học Bách khoa Hà Nội Luận văn Thạc sĩ Kỹ thuật
Đỗ Tấn Thịnh 7 Khóa 2016B
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của luận văn
Việt Nam hiện đang là một nước phát triển mạnh về kinh tế đặc biệt là trong
ngành dệt may. Mặc dù không có thể mạnh về nguyên liệu thô, tuy nhiên, do lợi thế
về năng lực lao động, trình độ chuyên môn,… Ngành dệt may của Việt Nam luôn
được xem là một trong các ngành mũi nhọn của cả nước. Theo đà phát triển đó, từ
kéo sợi cho đến thời trang, ngành dệt may luôn tìm kiếm và phát triển những mặt
hàng mới, đáp ứng nhu cầu của thị trường. Một trong số đó, vải len luôn là đề tài
mới mẻ và hấp dẫn khi được nói đến.
Khí hậu Việt Nam không phù hợp để chăn nuôi cừu, nguồn nguyên liệu chính
của vải len. Nhưng điều đó không khiến cho ngành dệt – nhuộm – may vải len
không phát triển. Ngược lại, các sản phẩm từ len luôn được xem là một sản phẩm có
giá trị cao, không chỉ xuất khẩu đi nước ngoài, nguồn tiêu thụ trong nước cũng đang
dần phát triển và được nhiều người chào đón.
Công ty cổ phần Dệt May Liên Phương là một trong những công ty tiên phong
trong việc nghiên cứu và tạo ra các sản phẩm vải len lông cừu 100% của cả nước.
Cùng với lợi thế cạnh tranh lớn, nguồn lực tài chính vững mạnh, các sản phẩm của
công ty hiện đang được xuất khẩu sang các thị trường khó tính nhất của thế giới
như: Nhật Bản, khối EU,… Mặc dù phải đối mặt với rất nhiều khó khăn trong kỹ
thuật, chất lượng vải len của công ty không ngừng đi lên và dần hoàn thiện, trở
thành một mặt hàng mang lại giá trị gia tăng lớn, góp phần hoàn thiện ngành dệt
may của cả nước. Vì vậy học viên chọn đề tài “Khảo sát ảnh hưởng của một số
thông số công nghệ trong quá trình xử lý nhiệt định hình đến sự thay đổi ánh màu
của vải len tại Công ty Cổ Phần Dệt May Liên Phương”.
Đề tài này cũng là một phần nằm trong chiến lược phát triển của công ty,
nhằm tìm ra giải pháp khắc phục hiện tượng thay đổi ánh màu trong khâu xử lý
hoàn tất. Đề tài sẽ khảo sát một số thông số ảnh hưởng đến ánh màu nhằm đưa ra
Trường Đại học Bách khoa Hà Nội Luận văn Thạc sĩ Kỹ thuật
Đỗ Tấn Thịnh 8 Khóa 2016B
những hướng giải quyết vấn đề, đồng thời cũng bổ sung vào thư viện của công ty và
được xem như một tài liệu tham khảo liên quan đến quá trình xử lý hoàn tất.
2. Mục tiêu và nội dung nghiên cứu, ý nghĩa khoa học thực tiễn
Để làm rõ những nhiệm vụ cấp thiết trên mục tiêu của luận văn đặt ra là:
- Có được ảnh hưởng của nhiệt độ, độ ẩm dẫn đến thay đổi ánh màu của
vải len.
- Đưa ra được những dự đoán cho việc thay đổi ánh màu trong quá trình
hoàn tất vải.
Để đạt được mục tiêu trên, nội dung nghiên cứu của luận văn gồm có:
- Khảo sát trên các phương án hoàn tất khả thi cho vải 100% lông cừu.
- Phân tích ánh màu bằng các máy phân tích màu hiện đại nhằm đưa ra
nguyên lý thay đổi màu sắc trên vải len.
- Đánh giá sự thay đổi ánh màu trên vật liệu.
Kết quả thực tiễn của luận văn đạt được là xác định quy trình tối ưu để hoàn
tất vải len. Cải thiện những nhược điểm hoàn tất ảnh hưởng đến ánh màu ban đầu
của vải. Như vậy tính khả thi của luận văn là sử dụng các máy móc thiết bị có sẵn ở
nhà máy để hoàn tất chống thay đổi ánh màu, giảm thiểu được các vấn đề phát sinh
do việc thay đổi ánh màu, tăng doanh thu của công ty.